Hội thảo quốc tế "Lượng hóa giá trị Quần thể danh thắng Tràng An và phát triển thương hiệu của điểm đến di sản thế giới" diễn ra vào ngày 5-6.3.2025 tại Ninh Bình do Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN), Văn phòng UNESCO Việt Nam và Sở Du lịch Ninh Bình đồng tổ chức, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công tác bảo tồn và phát triển Di sản thế giới Tràng An. 

Đồng chí Đoàn Minh Huấn - Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình phát biểu khai mạc hội thảo

Hội thảo có sự tham gia của lãnh đạo chính quyền tỉnh Ninh Bình, trong đó có đồng chí Đoàn Minh Huấn, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình; đồng chí Phạm Quang Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cùng đại diện các sở, ban, ngành. Về phía tổ chức chủ trì đề án, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN) có sự hiện diện của PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng và PGS.TS. Nguyễn Việt Khôi, Phó Hiệu trưởng Nhà trường, nhóm nghiên cứu gồm các chuyên gia Đại học Quốc gia Hà Nội do PGS. TS. Nguyễn Hồng Thục chủ trì.

Đồng chí Phạm Quang Ngọc - Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình phát biểu khai mạc hội thảo

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu - Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật phát biểu tại Hội thảo

PGS.TS Nguyễn Hồng Thục - Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội - Chủ trì đề án

Về phía UNESCO, hội thảo có sự tham gia của ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, cùng ông Peter Debrine, Cán bộ cấp cao về Du lịch bền vững của UNESCO. Bên cạnh đó, hội thảo cũng quy tụ nhiều học giả quốc tế và trong nước, bao gồm TS. Alessio Re, Tổng thư ký và TS. Paola Borrione, Giám đốc Nghiên cứu của Tổ chức Santagata về Kinh tế Văn hóa (Ý); TS. Karsten Grunewald và TS. Trần Thục Hân từ Viện Leibniz về Sinh thái Đô thị và Phát triển Vùng (Đức); GS. Robyn Bushell từ Đại học Tây Sydney (Úc)…

Ông Jonathan Baker - Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam

Ông Peter Debrine - Cán bộ cấp cao về Du lịch bền vững của UNESCO

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, PGS. TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật nhấn mạnh tầm quan trọng của hội thảo trong việc lượng giá giá trị kinh tế di sản Tràng An, một bước đi tiên phong tại Việt Nam, khẳng định rằng việc đánh giá giá trị kinh tế di sản không chỉ hỗ trợ hoạch định chính sách bảo tồn mà còn giúp phát triển du lịch và kinh tế sáng tạo bền vững. Dự án này tập trung vào bốn trụ cột: hệ sinh thái tự nhiên, giá trị văn hóa-lịch sử, sinh kế cộng đồng và thương hiệu di sản quốc tế. Hội thảo là cơ hội để các chuyên gia, nhà nghiên cứu và quản lý thảo luận về chính sách và giải pháp nhằm khai thác di sản bền vững. 

PGS. TS. Nguyễn Văn Hiệu kỳ vọng rằng nghiên cứu này sẽ góp phần xây dựng “Hiến chương Tràng An”, biến nơi đây thành hình mẫu phát triển đô thị di sản thiên niên kỷ, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế và nâng cao chất lượng sống của cộng đồng địa phương. Mặt khác, với tư cách là cơ sở đào tạo và nghiên cứu khoa học tiên phong về khoa học liên ngành ở Việt Nam, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật luôn ý thức được vai trò và tầm quan trọng trong việc triển khai một dự án nghiên cứu mang tính hệ thống, mở đầu cho xu hướng lượng giá giá trị kinh tế di sản trên phạm vi cả nước.

Tại hội thảo, nhóm nghiên cứu đề án đã trình bày các tham luận quan trọng, mở ra một hướng tiếp cận mới trong lượng giá kinh tế di sản. Với đặc thù của Di sản thế giới Tràng An – một di sản hỗn hợp có tính phức tạp cao, các phương pháp lượng giá truyền thống không thể đơn lẻ mà cần tích hợp. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã sử dụng một cách tiếp cận liên ngành, kết hợp giữa chi tiêu du lịch, dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên, di sản văn hóa và giá trị định cư để xác định tổng thể giá trị kinh tế của Tràng An.

Đây là kết quả nghiên cứu đến từ sự đóng góp chuyên môn sâu sắc từ các chuyên gia đầu ngành trong nhiều lĩnh vực đến từ Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN), Trường Đại học Kinh tế (ĐHQGHN), Viện Nghiên cứu định cư, Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn quốc gia, Santagata Foundation, Viện Leibniz về Sinh thái Đô thị và Phát triển Vùng và nhiều chuyên gia độc lập khác để đạt tới cách tiếp cận tổng thể, toàn diện và liên ngành nhất đối với lượng giá Di sản thế giới quần thể danh thắng Tràng An.

Hội thảo quy tụ các chuyên gia đầu ngành

Các nhà khoa học cũng trao đổi, thống nhất và đề xuất một số định hướng quan trọng. Trong đó, quy hoạch bảo tồn tổng thể khu di sản cần được thực hiện một cách khoa học và đồng bộ, phù hợp với Quy hoạch tỉnh Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đồng thời tuân thủ các quy định của UNESCO về bảo tồn di sản thế giới. Quy hoạch không chỉ giới hạn trong phạm vi di sản mà còn cần kết nối với không gian phát triển đô thị, cảnh quan văn hóa và hệ sinh thái xung quanh.

Toàn cảnh Hội thảo

Đối với các hoạt động xây dựng và phát triển kinh tế trong khu vực di sản cần thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ. Song song tăng cường phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học, cộng đồng dân cư và các tổ chức quốc tế, đảm bảo quản lý di sản không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà có sự tham gia của cộng đồng địa phương.

TS. Phạm Minh Quân - Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật

Mặt khác, ứng dụng công nghệ số trong quản lý và du lịch di sản, thúc đẩy các giải pháp thông minh nhằm bảo tồn và khai thác di sản hiệu quả. Có thể xem xét mô hình “Di sản dẫn dắt phát triển kinh tế”, trong đó di sản không chỉ là đối tượng cần bảo tồn mà còn là trung tâm của chiến lược phát triển khu vực. Tràng An có thể được phát triển theo hướng “Đô thị di sản Hoa Lư”, nơi kết hợp bảo tồn cảnh quan với phát triển các không gian sáng tạo, bảo tàng mở và trung tâm trải nghiệm di sản.

Ông Alessio Re - Tổng thư ký của Fondazione Santagata phát biểu tại phiên khai mạc

Kết thúc hội thảo, TS. Alessio Re đã đọc thông cáo chung Tràng An về kết quả nghiên cứu của đề án Lượng giá giá trị kinh tế của Di sản Thế giới Quần thể danh thắng Tràng An. Trước sự chứng kiến và xác nhận của đại diện chính quyền địa phương, UNESCO, các tổ chức nghiên cứu quốc tế, TS. Alessio Re, PGS. TS. Nguyễn Văn Hiệu, PGS. TS. Nguyễn Hồng Thục và TS. Karsten Grunewald đã cùng ký bản thông cáo chung, khẳng định giá trị của quần thể danh thắng Tràng An cũng như những phân tích và khuyến nghị chính sách đến từ kết quả lượng giá.

Các bên đại diện ký bản thông cáo chung về Đề án Lượng giá giá trị kinh tế Di sản thế giới Tràng An

Kết quả lượng giá xác định chín giá trị cốt lõi tạo nên tổng thể giá trị của Di sản thế giới Tràng An, bao gồm giá trị di sản, giá trị kinh tế - thương hiệu và giá trị định cư. Trong đó, Tràng An không chỉ là điểm đến giải trí mà còn sở hữu hệ thống karst độc đáo, đa dạng sinh học phong phú, tiềm năng khảo cổ học quan trọng, cùng các giá trị văn hóa đặc sắc như rừng đặc dụng, hệ thống đền, chùa, đình, lễ hội truyền thống và nghệ thuật trình diễn dân gian. Đặc biệt, vùng lõi di sản còn có giá trị đất ở cao, phản ánh sự kết nối giữa di sản và đời sống cộng đồng. Tổng giá trị kinh tế và thương hiệu của Tràng An trong giai đoạn đánh giá 2024-2025 được xác định ở mức 213 tỷ USD.

Nghiên cứu cũng đưa ra các mô hình phát triển chiến lược nhằm tối ưu hóa giá trị di sản trong tương lai. Trong đó, việc xây dựng không gian đô thị di sản với cảnh quan văn hóa đặc thù giúp Tràng An phát triển bền vững theo định hướng đô thị thiên niên kỷ. Di sản không chỉ được bảo tồn mà còn đóng vai trò trung tâm trong phát triển công nghiệp văn hóa, thúc đẩy du lịch bản địa bền vững. Bên cạnh đó, mô hình đất ở và đất nông lâm nghiệp cộng sinh sẽ đảm bảo sinh kế cho cộng đồng, hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Cuối cùng, chiến lược bảo tồn di sản theo đặc thù châu Á được đề xuất nhằm cân bằng giữa yếu tố truyền thống và những xu hướng phát triển mới.

Chiến lược quản lý Tràng An được khuyến nghị tập trung vào bảo tồn di sản văn hóa và thiên nhiên, phát triển du lịch bền vững và tăng cường sự tham gia của cộng đồng. Các chính sách nhấn mạnh việc bảo vệ các di tích lịch sử, hệ sinh thái karst và ứng phó với biến đổi khí hậu. Tầm nhìn đến năm 2045 hướng tới sự hài hòa giữa bảo tồn, phát triển bền vững và phúc lợi cộng đồng, với trọng tâm là bảo vệ giá trị di sản, nâng cao vai trò cộng đồng và thúc đẩy nghiên cứu.

Kế hoạch quản lý đề xuất 16 chương trình tích hợp trong bốn lĩnh vực: quản lý di sản, du lịch bền vững, bảo tồn cộng đồng và phát triển sáng tạo. Các biện pháp bao gồm giám sát cảnh quan, đa dạng hóa du lịch, bảo tồn di sản sống và thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa. Tràng An hướng tới trở thành hình mẫu toàn cầu về bảo tồn và phát triển bền vững, thông qua hợp tác quốc tế và áp dụng các tiêu chuẩn quản lý di sản tiên tiến.

Giá trị kinh tế của di sản được lượng giá để hoạch định phát triển, song nó còn hàm chứa một thông điệp to lớn: giá trị kinh tế của di sản phần lớn là do giá trị của định cư con người hoà quyện hàng ngàn năm với tự nhiên bao chứa, làm nên văn hoá vật thể và phi vật thể của họ, cũng như giá trị truyền thống ngàn đời trong lòng của di sản được lượng giá, và, minh chứng là những giá trị vô giá đó một khi con người đánh mất nó thì di sản đó sẽ chỉ còn rất ít giá trị. 

Phiên bế mạc Hội thảo

Bởi vậy, việc bảo tồn khai thác và phát huy giá trị của di sản trong phát triển, đặc biệt là phát triển đô thị cần phải cân bằng với sự phát triển xã hội, sinh kế và quyền lợi của người dân trong di sản bởi vì họ là chủ nhân của di sản, và do đó, di sản sẽ vĩnh viễn tồn tại cùng với thời gian.

Kỷ yếu của Hội thảo có thể được truy cập tại địa chỉ sau.

Một số hình ảnh khác của hội thảo: