Thực tiễn của hoạt động đào tạo tại Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (SIS - VNU) đã cho thấy tiếp cận liên ngành tạo cơ hội cho sinh viên khám phá kiến thức và phát triển kỹ năng trên nhiều lĩnh vực, thay vì bị giới hạn trong một chuyên ngành cụ thể - theo PGS. TS Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng nhà trường.

 

PV: Xin ông cho biết, việc chuyển đổi từ Khoa Các khoa học liên ngành thành Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật cách đây gần một năm có ý nghĩa như thế nào trong tiến trình phát triển của cơ sở đào tạo?

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu: Có thể nói, sự kiện này đã đánh dấu một trong những bước phát triển quan trọng của chúng tôi; đồng thời khẳng định vị thế độc lập và sự trưởng thành của đơn vị trong hệ thống đa ngành của Đại học Quốc gia Hà Nội. Với sứ mệnh được giao phó là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao theo định hướng liên ngành, liên lĩnh vực; tiên phong trong phát triển các lĩnh vực công nghiệp văn hóa, sáng tạo và nghệ thuật, chúng tôi được mở rộng quy mô đào tạo, đa dạng hóa các định hướng chuyên môn; góp phần hoàn thiện hệ sinh thái giáo dục gắn với các hoạt động đổi mới sáng tạo của nhà trường.

Sự chuyển đổi này, rõ ràng, không đơn thuần là sự thay đổi về mặt tổ chức mà nó tạo ra một khung phát triển mới, theo đó thúc đẩy các chương trình đào tạo mới, thu hút và phát triển đội ngũ giảng viên, nhà nghiên cứu có chất lượng cao, đào tạo một thế hệ sinh viên tài năng mang tinh thần liên ngành và khai phóng.

Theo ông, vì sao các lĩnh vực công nghiệp văn hóa và nghệ thuật cần có cách tiếp cận liên ngành? Điều đó đặt ra những thách thức khác biệt nào đối với nhà trường?

Thực ra đào tạo liên ngành không phải là một chủ đề quá mới trong sự phát triển của khoa học, công nghệ và giáo dục trên thế giới. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, xu hướng phát triển toàn cầu cũng như thực tiễn của xã hội và thị trường tại Việt Nam đã chỉ ra xu thế đa ngành và liên ngành tất yếu của giáo dục nghệ thuật khi các lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật không chỉ còn hàm nghĩa các giá trị sáng tạo tinh thần mà đó chính là các sản phẩm mang lại giá trị gia tăng trong một hệ thống sản xuất công nghiệp. Mỗi nghệ sĩ trong thời đại ngày nay không chỉ là thực thể sáng tạo đơn lẻ mà là một bộ phận không thể tách rời của một hệ thống dây chuyền phức tạp từ sản xuất, phân phối cho đến tiêu dùng các sản phẩm văn hóa. Điều này đòi hỏi mỗi cá nhân khi tham gia hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo cần trang bị một hệ thống kiến thức và kỹ năng đa dạng, làm chủ nhiều loại hình sáng tạo nghệ thuật và khả năng nắm bắt các xu thế của thế giới. Trong bối cảnh đó, tiếp cận liên ngành sẽ là công cụ hữu hiệu.

 

Tuy vậy việc phát triển hệ thống đào tạo liên ngành cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc lựa chọn thiết kế chương trình giảng dạy đảm bảo sự cân bằng cần thiết giữa các khối kiến thức đa dạng, giữa kiến thức lý thuyết nền tảng và kỹ năng ứng dụng thực hành; sự thống nhất trong quan điểm và cách tiếp cận gắn với hoạt động giảng dạy của đội ngũ giảng viên và đặc biệt tính tiên phong, chưa có tiền lệ trong hệ thống giáo dục đào tạo vốn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi hệ thống giáo dục chuyên ngành đã tồn tại lâu dài ở Việt Nam trong hơn nửa thế kỷ vừa qua.

Để giải quyết các vấn đề kể trên, trường đã khuyến khích và tạo ra cơ chế đối thoại thông qua các phương thức seminar môn học và seminar chuyên đề để thảo luận các vấn đề liên quan đến chương trình đào tạo và nghiên cứu khoa học từ các tiếp cận khác nhau; xây dựng cơ chế liên thông của hoạt động giảng dạy, mỗi giảng viên tham gia giảng dạy cho nhiều chương trình đào tạo ở các khoa chuyên môn khác nhau.

Đồng thời, chúng tôi áp dụng cơ chế linh hoạt trong chương trình đào tạo, kết hợp giảng dạy lý thuyết tại giảng đường và giảng dạy thực tế tại doanh nghiệp, mời các chuyên gia là lãnh đạo, quản lý từ các doanh nghiệp lên lớp cho sinh viên cùng với các giảng viên.

Ngoài ra, trường đã thiết lập các không gian học tập sáng tạo, như phòng thí nghiệm, xưởng thiết kế, và trung tâm nghiên cứu chuyên sâu, nhằm tạo môi trường học tập năng động, giúp sinh viên tiếp cận nhiều lĩnh vực chuyên môn khác nhau.

 

Bên trong xưởng may của sinh viên chuyên ngành Thời trang và Sáng tạo. Nguồn: SIS-VNU

Những nỗ lực này không chỉ giúp sinh viên hiểu sâu hơn về các khía cạnh đa chiều của ngành mà còn thúc đẩy khả năng thích ứng và sáng tạo, chuẩn bị cho họ đối mặt với thách thức toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ.

Những năm gần đây, Khoa Các khoa học liên ngành và hiện nay là Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật đã thu hút được khá nhiều giảng viên và giảng viên thỉnh giảng là những chuyên gia trẻ trung, uy tín và thậm chí là người có ảnh hưởng trên các mạng xã hội. Trường đã có chiến lược thu hút giảng viên như thế nào?

Đối với bất cứ một cơ sở giáo dục đại học nào trên thế giới, trung tâm của mọi hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học vẫn là người dạy và người học. Do đó, chúng tôi luôn coi việc thu hút và phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ giảng viên là yếu tố mang tính cốt lõi và quyết định trong sự phát triển của nhà trường.

Chiến lược thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao của trường trước hết được dựa trên nền tảng của việc xây dựng một môi trường giáo dục cởi mở, tự do và khai phóng, hỗ trợ tối đa cho người dạy và người học phát triển cá nhân. Chính sách tuyển dụng và mời giảng viên của nhà trường cũng tương đối cởi mở, trong đó hướng tới phát triển một đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên có trình độ chuyên môn và năng lực đa dạng với nhiều thế mạnh khác nhau từ nghiên cứu, giảng dạy cho tới thực hành và kinh nghiệm thực tiễn.

Ngoài ra, nhà trường thường xuyên tổ chức các hội thảo, tọa đàm, và dự án hợp tác quốc tế nhằm tạo cơ hội kết nối và nâng cao chuyên môn cho giảng viên, triển khai thực hiện các chính sách linh hoạt, ưu tiên cho các tài năng trẻ. Trường ưu tiên tuyển dụng các giảng viên trẻ, dù chưa đáp ứng tiêu chuẩn tuyển dụng nhưng có tiềm năng và được đào tạo bài bản ở nước ngoài. Các giảng viên trẻ được tạo cơ hội để tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao trình độ và hoàn thiện các yêu cầu trong quá trình công tác. Trường cũng xây dựng nguồn giảng viên là các nghiên cứu sinh tại những cơ sở giáo dục uy tín trên thế giới để về giảng dạy tại trường sau khi nhận bằng tiến sĩ.

Bên cạnh đó, việc mời các chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn phong phú - tham gia giảng dạy cùng với các giảng viên của nhà trường cũng là một trong những phương thức hiệu quả, vừa để tăng chất lượng cho các nội dung giảng dạy gắn với thực tiễn; đồng thời hỗ trợ sinh viên tiếp cận các đơn vị và cá nhân trực tiếp tuyển dụng lao động.

Tại Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật hiện nay, đội ngũ cán bộ giảng dạy thế hệ 9X chiếm một tỷ lệ đáng kể. Điều này cho thấy sự tin tưởng của nhà trường đối với những cán bộ, nhà khoa học trẻ tài năng sẽ là những người đóng vai trò hạt nhân trong việc phát triển một tầng lớp sáng tạo mới tại Hà Nội.

Theo ông, sinh viên tốt nghiệp của Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật sẽ có những thế mạnh nổi bật nào về kỹ năng và kiến thức?

Như tôi đã chia sẻ, cách tiếp cận liên ngành là một trong những phương thức hữu hiệu để thúc đẩy và phát huy mọi khả năng phát triển và năng lực của người học. Thực tiễn của hoạt động đào tạo tại Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật đã cho thấy tiếp cận liên ngành tạo ra cơ hội cho sinh viên khám phá kiến thức và phát triển kỹ năng trên nhiều lĩnh vực, thay vì bị giới hạn trong một chuyên ngành cụ thể. Chẳng hạn, sinh viên các ngành quản trị, quản lý bên cạnh các kiến thức chuyên môn chuyên sâu của ngành còn có cơ hội học các kiến thức về nghệ thuật, thiết kế, hay công nghệ và ngược lại. Nói cách khác, sinh viên được trang bị một hệ thống kiến thức tích hợp để giải quyết các nhiệm vụ cụ thể và phức tạp trong thực tế như xây dựng kế hoạch phát triển một thương hiệu/sản phẩm, vốn là một nhiệm vụ đòi hỏi các kiến thức về makerting, thiết kế, văn hóa - xã hội và công nghệ.

Bên cạnh kiến thức, triết lý và tinh thần giáo dục khai phóng cũng được đề cao. Các hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học của chúng tôi luôn cởi mở, không phân biệt lĩnh vực, chào đón tất cả người học tham gia, chia sẻ, và xây dựng. Tinh thần khai phóng giúp sinh viên không chỉ thích nghi với môi trường nghề nghiệp thay đổi mà còn có khả năng ứng phó với bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số.

Ngoài ra, hệ thống các môn học bổ trợ cũng góp phần phát triển các kỹ năng và tư duy cho sinh viên. Mỗi người học sẽ được rèn luyện năng lực thông qua việc phát triển tư duy phản biện, tư duy phức hợp, tư duy hệ thống, tư duy sáng tạo, tư duy thẩm mỹ, và tư duy khai phóng. Các kỹ năng này giúp sinh viên hiểu rõ hơn về cách các lĩnh vực khác nhau kết nối và hỗ trợ lẫn nhau, từ đó mở rộng cơ hội nghề nghiệp và tạo ra giá trị mới.

Cuối cùng, thông qua việc khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động ngoại khóa, các cuộc thi chuyên môn kết hợp với các doanh nghiệp đối tác, nhà trường tạo ra môi trường thuận lợi để sinh viên rèn luyện ý thức về nghề nghiệp từ việc xây dựng hình ảnh và hồ sơ cá nhân cho đến kỹ năng làm việc nhóm, tinh thần cạnh tranh lành mạnh nhằm đạt hiệu quả công việc tốt nhất.

Nhìn chung, có thể thấy, sinh viên tốt nghiệp từ Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật sẽ có thế mạnh nổi bật về tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề liên ngành, và khả năng thích nghi với yêu cầu đa dạng của thị trường lao động hiện đại. Họ cũng được trang bị các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý dự án, tổ chức sự kiện, cùng với kiến thức chuyên sâu về công nghiệp văn hóa và nghệ thuật. Tất cả điều này tạo nên bản sắc riêng của sinh viên nhà trường.

Một trong những thông điệp của trường là “liên ngành đồng hành cùng doanh nghiệp”. Vậy trường đã có những hoạt động kết hợp với doanh nghiệp như thế nào?

Đồng hành với các doanh nghiệp không chỉ là một thông điệp mà còn là một thực tiễn tồn tại liên tục trong quá trình phát triển của nhà trường suốt thời gian qua. Đối với Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, các doanh nghiệp không chỉ là những đơn vị hỗ trợ, tư vấn, phản biện cho các chương trình đào tạo mà còn có những đóng góp trực tiếp vào các hoạt động đào tạo và rèn luyện của sinh viên, tạo ra môi trường để sinh viên được trực tiếp trải nghiệm, học hỏi thông qua các hoạt động thực tập, thực tế; đồng thời cũng là những người đánh giá, tuyển dụng và sử dụng nguồn nhân lực được đào tạo bởi nhà trường.

 

PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng SIS-VNU (trái), và ông Phạm Vinh Quang, Giám đốc Phát hành Game, Công ty CP Gamota, trao biên bản ghi nhớ hợp tác trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp Game ngày 26/10/2024. Nguồn: SIS-VNU

Trong năm 2024, nhà trường đã ký kết văn bản thỏa thuận hợp tác với 27 doanh nghiệp trong đó có nhiều doanh nghiệp lớn có ảnh hưởng ở trong nước và quốc tế, đưa tổng số các doanh nghiệp ký kết hợp tác với nhà trường lên tới hơn 100 đơn vị. Các hoạt động hợp tác đã triển khai giữa nhà trường và doanh nghiệp trong thời gian qua cũng hết sức đa dạng, được thể hiện trên nhiều lĩnh vực từ đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ phục vụ chương trình giảng dạy, cùng tài trợ và đồng hành với các hoạt động mang lại hiệu quả truyền thông. Nhà trường thường xuyên tổ chức các dự án hợp tác với doanh nghiệp như thiết kế sản phẩm, triển lãm nghệ thuật, khóa đào tạo ngắn hạn theo yêu cầu, chương trình thực tập và cố vấn nghề nghiệp tại doanh nghiệp. Kết quả đáng ghi nhận của các hoạt động này là sinh viên không dừng lại ở việc tham gia quan sát, thử việc, mà thậm chí đảm nhiệm các vị trí nhân sự nhất định. Điều này cho thấy việc kết hợp với các doanh nghiệp có thể giúp giảm thiểu tình trạng doanh nghiệp phải “cầm tay chỉ việc” hoặc đào tạo lại sau khi tuyển dụng.

Trân trọng cảm ơn ông đã dành thời gian để chia sẻ về tiếp cận đào tạo liên ngành còn mới mẻ ở Việt Nam.

 

Năm học 2024 - 2025, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật có 100 giảng viên cơ hữu, 2.367 sinh viên, 165 học viên thạc sĩ và 29 nghiên cứu sinh tiến sĩ".Trường đang đào tạo nhiều ngành về công nghiệp văn hóa - nghệ thuật - sáng tạo, bao gồm Quản trị thương hiệu, Quản lí Giải trí và Sự kiện, Kiến trúc và Thiết kế cảnh quan, Thiết kế sáng tạo, Nghệ thuật thị giác, Di sản học (trình độ thạc sĩ và tiến sĩ) và Công nghiệp văn hóa và Sáng tạo (trình độ thạc sĩ). Hiện nay, hoạt động đào tạo của trường diễn ra tại ba cơ sở: 144 Xuân Thủy, giảng đường Lưu Hữu Phước - Mỹ Đình, và giảng đường Nghĩa Đô. Bên cạnh các cơ sở vật chất như phòng thí nghiệm, phòng học đa phương tiện hay thư viện dùng chung với ĐH Quốc gia Hà Nội, trường còn có một xưởng thực hành may và xưởng thực tập - những không gian để giảng viên và sinh viên học tập, thực hành, nghiên cứu và tổ chức các tọa đàm, workshop và các kỳ thi năng khiếu đầu vào.

 

Bài đăng KH&PT số 1327 (số 3 đến số 5/2025)

 

 

Trà My thực hiện