Theo tin từ Hội đồng Lý luận Trung ương, PGS.TS. Trần Khánh Thành, Phó Trưởng tiểu ban Lý luận, Phê bình Văn học Nghệ thuật thuộc Hội đồng Lý luận Trung ương đã qua đời vào ngày 11/5/2025 sau một cơn bạo bệnh. Sự ra đi là mất mát lớn đối với những người làm công tác văn hoá văn nghệ của Đảng; của giới nghiên cứu lý luận phê bình văn học nghệ thuật trong cả nước; của gia đình, đồng nghiệp và nhiều thế hệ học trò.

NGƯỜI THẦY TÀI NĂNG VÀ TÂM HUYẾT

PGS.TS.Trần Khánh Thành sinh năm 1957 tại Nghệ An. Ngay từ thời học phổ thông, ông đã thể hiện năng lực xuất sắc không chỉ trong các môn xã hội. Năm 1974, ông trúng tuyển vào Khoa Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và theo học Khoá 19, một khoá có rất nhiều sinh viên xuất sắc mà sau này đã trở thành những nhà nghiên cứu, nhà giáo, nhà hoạt động văn học nghệ thuật và quản lí văn hoá. Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, trong tình hình chiến tranh diễn ra vô cùng căng thẳng ở hai đầu đất nước, cùng nhiều sinh viên và giảng viên khác của Trường Đại học tổng hợp, ông đã nhập ngũ và được phiên chế tại Trung đoàn 877, Bộ Chỉ huy Quân sự Hà Tuyên làm nhiệm vụ bảo vệ biên giới các huyện Mèo Vạc, Đồng Văn (Hà Giang). Quãng thời gian quân ngũ đang rèn luyện thêm tính kỉ luật và ý chí kiên cường của người quân nhân, những phẩm chất quý báo đã đi theo suốt cuộc đời ông.

Năm 1983, sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, ông được xuất ngũ và tiếp tục về công tác tại Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp và sau này là Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong hai mươi năm làm việc tại khoa, ông luôn là một nhà giáo mẫu mực, một nhà khoa học nghiêm cẩn với nhiều đóng góp trong lĩnh vực nghiên cứu lý luận văn học. Ông đã tham gia biên soạn bộ giáo trình Lý luận văn học, tham gia biên soạn nhiều công trình nghiên cứu có giá trị về Nhật ký trong tù, về Huy Cận, Nguyễn Đình Thi và biên soạn nhiều tài liệu tham khảo dành cho học sinh bậc phổ thông. Nhiều thế hệ sinh viên được ông đào tạo, bồi dưỡng và hướng dẫn khoa học đã luôn giữ những bài học giá trị, những kỉ niệm đẹp đẽ về những ngày tháng làm việc cùng ông như những hành trang quý giá nhất của cuộc đời.

VỊ LÃNH ĐẠO CÓ NHIỀU CỐNG HIẾN VỚI TRƯỜNG KHOA HỌC LIÊN NGÀNH VÀ NGHỆ THUẬT

Tháng 11/2003, PGS.TS.Trần Khánh Thành được Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội bổ nhiệm là Phó Chủ nhiệm Khoa Sau đại học. Ông đã công tác tại đây trong hơn mười năm từ 2003 đến 2015, đặc biệt, trong nhiệm kì 2010 – 2015, ông đã được tín nhiệm rất cao bầu là Bí thư chi bộ Khoa Sau đại học và Uỷ viên Ban Tuyên giáo Đảng uỷ Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong thời gian công tác tại Khoa Sau đại học, ông đã được công nhận học hàm Phó Giáo sư (2004) và được nhận Bằng khen của Thủ thướng Chính phủ (2007) dành cho những cống hiến của ông cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Mặc dù làm công tác quản lý nhưng ông không lúc nào ngừng công việc nghiên cứu và giảng dạy. Nhiều công trình khoa học mang tên ông được xuất bản, 3 Nghiên cứu sinh cùng nhiều học viên cao học do ông hướng dẫn đã bảo vệ thành công luận án, luận văn với sự đánh giá rất cao từ hội đồng khoa học. Đặc biệt, trong giai đoạn ông giữ nhiệm vụ Bí thư Chi bộ, Khoa Sau đại học đã có nhiều đóng góp to lớn được ghi nhận trong việc đổi mới công tác khảo thí và đào tạo của Đại học Quốc gia Hà Nội, mở ra nhiều hướng nghiên cứu và đào tạo liên ngành, đặt nền tảng vững chắc cho Khoa Các khoa học liên ngành và Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật sau này. Nhiều thế hệ cán bộ, giảng viên của Khoa từng làm việc với ông vẫn giữ mãi hình ảnh về một người cán bộ quản lý nghiêm cẩn, tận tuỵ nhưng vô cùng nhân ái và tâm huyết, một người lãnh đạo chi bộ quyết liệt, dám nghĩ dám làm và luôn có những sáng kiến đổi mới cũng như có tầm nhìn xa mang tính chiến lược cho sự phát triển của đơn vị.

NHÀ KHOA HỌC CỐNG HIẾN ĐẾN HƠI THỞ CUỐI CÙNG

Từ năm 2015, PGS.TS. Trần Khánh Thành về công tác tại Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tại đây, ông đã công tác và sau đó đảm nhiệm vị trí Trưởng Bộ môn Lí luận Văn học. Dưới sự lãnh đạo của ông, lĩnh vực nghiên cứu Lí luận văn học đã có những bước quát triển vượt bậc trong việc tiếp cận những lĩnh vực nghiên cứu và lí thuyết mới, tạo nên sức hút rất mạnh mẽ với sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh, đồng thời triển khai nhiều chương trình nghiên cứu khoa học có quy mô lớn và được các cấp quản lý đánh giá cao. Cho đến ngày ông ra đi, nhiều học viên cao học và nghiên cứu sinh vẫn đang được ông hướng dẫn khoa học.

Với những đóng góp to lớn của ông trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học và đào tạo, năm 2021, Ban Tuyên giáo Trung ương, nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã chính thức bổ nhiệm ông là Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lí luận Phê bình Văn học Nghệ thuật Trung ương, tại đây, ông cũng đảm nhiệm vị trí thường trực Hội đồng Khoa học của Hội đồng. Trong thời gian công tác tại đây, ông đã cùng Thường trực Hội đồng tổ chức hàng chục cuộc hội thảo toạ đàm khoa học quốc gia và quốc tế mà điển hình là Hội thảo 80 năm Nhật ký trong tù - Những giá trị bền vững, sức lan toả sâu rộng; Hội thảo Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước hoà bình, thống nhất, đổi mới: thực trạng và định hướng phát triển; Hội thảo Văn học nghệ thuật về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng; Hội thảo Di sản văn hoá, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay, nhiều lớp bồi dưỡng dành cho các nhà nghiên cứu và phê bình văn học nghệ thuật trong toàn quốc, đồng thời xây dựng, triển khai hệ thống đề tài nghiên cứu khoa học phục vụ công tác tổng kết những thành tựu của văn học nghệ thuật Việt Nam 50 năm sau ngày Thống nhất đất nước và 40 năm Đổi mới. Chỉ mấy ngày trước khi mất, ông vẫn còn đảm nhiệm trọng trách là một thành viên quan trọng trong Ban tổ chức Hội thảo quốc tế Văn học, nghệ thuật của người Việt Nam ở nước ngoài sau 50 năm đất nước thống nhất, đổi mới, phát triển (1975-2025) do Hội đồng Lý luận Trung ương và Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức. Năm 2025, thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy của Đảng Hội đồng Lý luận Phê bình Văn học Nghệ thuật trung ương được sáp nhập vào Hội đồng Lý luận trung ương. Ông là một trong những thành viên có những đóng góp quan trọng vào công cuộc tái cấu trúc, theo chia sẻ của PGS.TS. Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương.

Vĩnh biệt PGS.TS. Trần Khánh Thành, xin gửi đến tang quyến lời chia buồn sâu sắc nhất. Mất mát này là không gì bù đắp được, sự ra đi này để lại những tiếc thương vô cùng to lớn cho những người còn sống, những người đã được sống, làm việc và học tập cùng ông. Cầu mong hương hồn ông thanh thản ra đi trong cuộc du hành vĩ đại cuối cùng này.